Υπολογίζεται ότι περίπου 1 στα 200 παιδιά ηλικίας 7-12 ετών πάσχει από OCD. Μάλιστα μερικές μελέτες αναφέρουν ότι ο επιπολασμός μπορεί να αγγίζει έως και το 3%, νούμερο καθόλου μα καθόλου αμελητέο. 7.500 παιδιά στην Ελλάδα είναι πάρα πολλά. Τα πράγματα γίνονται ακόμη πιο σοβαρά αν σκεφτούμε ότι τουλάχιστον το ένα τρίτο των ενηλίκων (ίσως και το 50%) με OCD παρουσιάζει έναρξη της νόσου στην παιδική ηλικία. Τι μπορείτε λοιπόν να κάνετε αν είστε γονέας και υποπτεύεστε ότι το παιδί σας ίσως έχει OCD;

     Αρχικά να πούμε ότι η συμπτωματολογία της OCD στα παιδιά είναι σχεδόν η ίδια με τους ενήλικους. Υπάρχουν τόσο οι ιδεοληψίες όσο και ψυχαναγκασμοί (καταναγκασμοί). Κάποιες φορές ίσως να υπάρχει μόνο το ένα από τα δύο αλλά συνήθως συνυπάρχουν. Αν λοιπόν βλέπετε στα παιδιά σας μία συμπεριφορά η οποία παραπέμπει σε OCD μην το αμελήσετε. Αρχικά, ρωτήστε το παιδί σας με ήπιο τόνο και σε ένα ζεστό κλίμα για τις ανησυχίες του. Προσπαθήστε να διακρίνετε επίσης αν εκτελεί κάποιες τελετουργικές πράξεις για ανακούφιση και πόση ώρα του παίρνουν. Ίσως αυτό είναι σημάδι ενός ψυχαναγκασμού. Επιπλέον, είναι σημαντικό να παρατηρήσετε τυχόν αλλαγές στην αυτοπεποίθηση και στην αίσθηση σιγουριάς του παιδιού. Η OCD αποκαλείται διαταραχή της αμφιβολίας για αυτόν ακριβώς το λόγο, οπότε μη θεωρήσετε ότι είναι φυσιολογικό το παιδί σας να μην έχει αυτοπεποίθηση ή να αμφιβάλλει για την εαυτό του. Ένα κλασσικό παράδειγμα OCD σε παιδική ηλικία είναι η καθαριότητα. Το παιδί ανησυχεί για έναν ιό (π.χ. HIV) και δε χρησιμοποιεί δημόσιες τουαλέτες. Η ιδεοληψία εδώ είναι η ανησυχία για τη βρωμιά, μήπως κολλήσει μια αρρώστια κλπ. Ο ψυχαναγκασμός που επιβάλλει η OCD είναι το επίμονο πλύσιμο ίσως με συγκεκριμένο τρόπο (π.χ. 15 φορές). Άλλοι συχνοί τύποι OCD σε παιδιά περιλαμβάνουν τον έλεγχο, την πρόκληση βίας σε άλλους, την τακτοποίηση-συμμετρία, το μέτρημα-επανάληψη, την ηθική υπερευαισθησία, το κρύψιμο-συλλογή αντικειμένων και πολλά ακόμη. 

     Φυσικά, το ότι διακρίνετε στο παιδί σας μία συμπεριφορά όπως αυτή που αναφέρθηκε παραπάνω δεν σημαίνει αυτόματα ότι πρόκειται για OCD. Το αναπτυξιακό επίπεδο του παιδιού παίζει σημαντικό ρόλο και δημιουργεί κάποιες ρουτίνες οι οποίες είναι σημαντικές για τη φυσιολογική ανάπτυξη του παιδιού. Όμως αν δείτε ότι αυτές οι «ρουτίνες» διαρκούν πολύ ώρα την ημέρα (1 ώρα συνήθως) και το παιδί σας νιώθει υποχρεωμένο να τις κάνει για να ανακουφιστεί από το άγχος, τότε ίσως πρόκειται για OCD. Σε αυτή την περίπτωση είναι εξαιρετικά σημαντικό να απευθυνθείτε σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας, ο οποίος να γνωρίζει τη συμπτωματολογία της OCD. Ένας ειδικός (ψυχολόγος-ψυχίατρος) με κατεύθυνση στη γνωστική - συμπεριφορική ψυχοθεραπεία (CBT) είναι ο καταλληλότερος. Αυτό δε σημαίνει βέβαια ότι κάθε ψυχολόγος - ψυχίατρος CBT είναι και κατάλληλος. Θα πρέπει οπωσδήποτε να γνωρίζει την τεχνική της Έκθεσης και Παρεμπόδιση της αντίδρασης (ERP). Ειδάλλως, ίσως να χειροτερέψει ακόμη περισσότερο την κατάσταση, διότι το ERP είναι η θεραπεία με τα καλύτερα αποτελέσματα για την OCD, ακόμη καλύτερη και από τα φάρμακα. 

     Συνοψίζοντας, υπάρχουν 3 σπουδαίοι λόγοι για να απευθυνθείτε σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας αν υποπτεύεστε ότι το παιδί σας έχει OCD. Ο πρώτος είναι ότι όσο έγκαιρη είναι η διάγνωση τόσο πιο αποτελεσματική θα είναι και η θεραπεία. Αυτό ισχύει ακόμη περισσότερο για την OCD που μέρα με τη μέρα μπορεί να χειροτερεύει, παρόλο που θα υπάρξουν κάποιες υφέσεις ανά διαστήματα. Ο δεύτερος και πολύ σημαντικός για τους γονείς είναι ότι είναι πολύ πιθανό, άθελα τους φυσικά, να δυσχεραίνουν οι ίδιοι ακόμη περισσότερο την κατάσταση ενισχύοντας τους ψυχαναγκασμούς των παιδιών τους. Τέλος, ο τρίτος λόγος είναι ότι τελικά η OCD με την κατάλληλη θεραπεία (ERP) μπορεί να γίνει διαχειρίσιμη και να μην βασανίζει πλέον τα παιδιά σας. Ομολογουμένως το ERP δεν είναι μια εύκολη διαδικασία. Προκαλεί τα παιδιά να έρθουν αντιμέτωπα με το φόβο τους χωρίς να ενδώσουν στους ψυχαναγκασμούς. Αυτό βέβαια γίνεται σταδιακά και μέσω μίας διαδικασίας που ονομάζεται ιεράρχηση του άγχους, ξεκινώντας πάντα από τη λιγότερο αγχωτική κατάσταση. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος να βελτιωθεί η κατάσταση χωρίς τη χορήγηση φαρμάκων. Αυτό που συντηρεί τη διαταραχή δεν είναι οι ιδεοληψίες, όπως νομίζουν κάποιοι, αλλά οι ψυχαναγκασμοί. Όσο το παιδί εκτελεί ψυχαναγκασμούς για να ανακουφιστεί τόσο περισσότερο θα επιστρέφουν οι ιδεοληψίες και θα αυξάνονται. Το ERP στοχεύει εκεί ακριβώς, να σπάσει δηλαδή τον φαύλο κύκλο των ιδεοληψιών που οδηγούν στους ψυχαναγκασμούς. Η θεραπεία δεν υπόσχεται να εξαλείψει τις ιδεοληψίες. Τίποτα και κανένας δεν μπορεί να το εγγυηθεί αυτό. Αν ακούσετε κάποιον ειδικό ψυχική υγείας να λέει ότι μπορεί να εξαλείψει τις ιδεοληψίες του παιδιού τότε καλό είναι να είστε καχύποπτοι, διότι το πιο πιθανό ίσως είναι να μη γνωρίζει πώς να χειριστεί την OCD. Βέβαια με την πάροδο του χρόνου και όσο το παιδί δεν προβαίνει σε ψυχαναγκασμούς ίσως οι ιδεοληψίες να εκλείψουν τελείως και να επιστρέφουν πολύ σπάνια. Αυτό που υπόσχεται, όμως, το ERP είναι να ανακουφίσει τα παιδιά από το άγχος χωρίς να φοβούνται πλέον τις ιδεοληψίες και χωρίς να εκτελούν ψυχαναγκασμούς. Και το κυριότερο, χωρίς να αμφιβάλλουν για τον εαυτό τους...